Podatnicy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów są zobowiązani do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów.
Spis sporządza się na dzień 1 stycznia, na koniec każdego roku podatkowego, a także na dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego, w razie utraty w ciągu roku podatkowego prawa do opłacania zryczałtowanego podatku dochodowego od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, w przypadku zmiany wspólnika, zmiany proporcji udziałów wspólników lub likwidacji działalności.
Jeśli podatnik sporządzi spis z natury na koniec poprzedniego roku podatkowego, wówczas na dzień 1 stycznia roku podatkowego do księgi wpisuje spis z natury sporządzony na dzień 31 grudnia poprzedniego roku podatkowego.
Jeśli osoby prowadzące działalność gospodarczą sporządzają spis z natury za okresy miesięczne oraz gdy jego sporządzenie zarządził naczelnik urzędu skarbowego, to spis również podlega wpisaniu do księgi.
Spis musi być staranny i trwały
Podatnicy muszą pamiętać, iż spis z natury winien być sporządzany w sposób staranny i trwały, musi zawierać co najmniej następujące dane:
- imię i nazwisko właściciela zakładu (nazwę firmy),
- datę sporządzenia spisu,
- numer kolejny pozycji arkusza spisu z natury,
- szczegółowe określenie towaru i innych składników,
- jednostkę miary,
- ilość stwierdzoną w czasie spisu,
- cenę w złotych i groszach za jednostkę miary,
- wartość wynikającą z przemnożenia ilości przez cenę jednostkową,
- łączną wartość spisu z natury,
- klauzulę „Spis zakończono na pozycji …”,
- podpisy osób sporządzających spis,
- podpis właściciela zakładu (wspólników).
Przy prowadzeniu:
- księgarń i antykwariatów księgarskich – spisem z natury można obejmować jedną pozycją wydawnictwa o tej samej cenie, bez względu na nazwę i nazwisko autora, z podziałem na książki, broszury, albumy i inne,
- działalności kantorowej – spisem z natury należy objąć niesprzedane wartości dewizowe,
- działów specjalnych produkcji rolnej – spisem z natury należy objąć niezużyte w toku produkcji materiały i surowce oraz ilość zwierząt według gatunków z podziałem na grupy.
Spisem z natury należy objąć towary stanowiące własność podatnika, a znajdujące się poza zakładem podatnika i towary obce znajdujące się w zakładzie podatnika. Towary obce nie podlegają wycenie, ujmuje się je ilościowo z podaniem, czyją stanowią własność.
Wycena majątku i towarów handlowych
Materiały i towary handlowe wycenia się według cen zakupu lub nabycia albo według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu lub nabycia, spis z natury półwyrobów (półfabrykatów), wyrobów gotowych i braków własnej produkcji wycenia się według kosztów wytworzenia, a odpadów użytkowych wycenia się według wartości wynikającej z oszacowania uwzględniającego ich przydatność do dalszego użytkowania.
Spis z natury niesprzedanych wartości dewizowych należy wycenić według cen zakupu z dnia sporządzenia spisu, a w dniu kończącym rok podatkowy – według cen zakupu, jednak w wysokości nie wyższej niż kurs średni ogłaszany przez NBP w dniu kończącym rok podatkowy.
Przy działalności usługowej i budowlanej produkcję niezakończoną wycenia się według kosztów wytworzenia, nie może to być wartość niższa od kosztów materiałów bezpośrednich zużytych do produkcji niezakończonej.
Produkcję zwierzęcą wycenia się według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, z uwzględnieniem gatunku, grupy i wagi zwierząt.
Wartość spisu z natury, pomniejsza się o kwotę, o którą podatnik zmniejszył koszty uzyskania przychodów lub zwiększył przychody na podstawie art. 22p ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli zmniejszenie kosztów uzyskania przychodów lub zwiększenie przychodów związane było z zaliczeniem do kosztów uzyskania przychodów wydatków dotyczących pozycji objętych spisem. Pomniejszenia dokonuje się o tę część kwoty zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów lub zwiększenia przychodów, która przypada na pozycje objęte tym spisem.
Spis z natury jest wpisywany do księgi według poszczególnych rodzajów jego składników lub w jednej pozycji (sumie), jeżeli na podstawie spisu zostało sporządzone odrębne, szczegółowe zestawienie poszczególnych jego składników, przechowywane łącznie z księgą.
Podatnik jest obowiązany dokonać wyceny najpóźniej w terminie 14 dni od dnia zakończenia spisu z natury.
Przy wycenie towarów w kwocie niższej od ceny zakupu lub nabycia albo od kosztów wytworzenia (z powodu uszkodzenia, wyjścia z mody) należy przy poszczególnych pozycjach uwidocznić również jednostkową cenę zakupu (nabycia) lub koszt wytworzenia.
Podstawa prawna:
- par. 24, par. 25, par. 26 rozporządzenia ministra finansów z 23 grudnia 2019 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. z 2019 r., poz. 2544)