Nie wszystkie składniki majątku mogą być amortyzowane. Amortyzacja niektórych składników majątkowych została objęta szczególnym nadzorem jeszcze przed 1 stycznia 2022 r. (przed wprowadzeniem Polskiego Ładu 1.0) poprzez umieszczenie ich w katalogu negatywnym zawartym w art. 16 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, stanowiącym enumeratywne wyliczenie wydatków, odsetek, odpisów, wartości, kosztów, których podatnik nie może uznać na koszty uzyskania przychodów (katalog NKUP).
Grunty
Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o CIT nie należy zaliczać do kosztów uzyskania przychodów wydatków na nabycie gruntów lub prawa wieczystego użytkowania gruntów, z wyjątkiem opłat za wieczyste użytkowanie gruntów, a zatem środki przeznaczone na zakup gruntu lub prawa jego wieczystego użytkowania nie mogły stanowić kosztu uzyskania przychodu. Wydatki te mogą dla podatnika stanowić koszt uzyskania przychodu dopiero w momencie odpłatnego zbycia tegoż gruntu lub prawa wieczystego użytkowania.
Zgodnie z art. 16c pkt 1 ustawy o CIT wykluczeniu z amortyzacji podlegają grunty i prawa wieczystego użytkowania gruntów.
Dodajmy jeszcze, iż dla celów bilansowych amortyzacja gruntów również nie jest możliwa, natomiast możliwa jest amortyzacja prawa wieczystego użytkowania gruntu oraz gruntów służących wydobyciu kopalin metoda odkrywkową, co wynika z art. 31 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości.
Nieruchomości mieszkalne
Do 31 grudnia 2021 r. amortyzacja nieruchomości mieszkalnych była możliwa dla celów bilansowych, jak też dla celów podatkowych. Zgodnie z zał. nr 1 do ustawy o CIT, roczna stawka amortyzacji podatkowej dla budynków i lokali mieszkalnych wynosiła 1,5 proc. rocznie. Jeżeli podatnik przyjął dla celów własnej polityki rachunkowości tę samą stawkę amortyzacji rocznej dla celów bilansowych, wówczas nie występowały różnice bilansowo – podatkowe w kosztach amortyzacji.
Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o CIT wydatków na nabycie lokali mieszkalnych również nie możemy zaliczać do kosztów uzyskania przychodów, podobnie jak gruntów i prawa wieczystego użytkowania gruntów. Koszt podatkowy z tytułu zakupu nieruchomości pojawia się w rozliczeniach podatnika dopiero w momencie sprzedaży tej nieruchomości.
1 stycznia 2022 r. wprowadzono art. 16 pkt 2a ustawy o CIT, na mocy którego wykluczono możliwość amortyzowania dla celów podatkowych budynków mieszkalnych, lokale mieszkalnych stanowiących odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawo do lokalu mieszkalnego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej. Jednocześnie u chylono pkt 1 oraz pkt 1 w art. 16b ust. 1 ustawy o CIT, co oznacza, iż już nie podlegają amortyzacji spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, ani też prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej. Zatem amortyzacja lokali i budynków mieszkalnych dla celów podatkowych nie jest dopuszczalna, nawet w przypadkach najmu stanowiącego przedmiot działalności podatnika CIT (np. PKD 68.10.Z i 68.20.Z, jak też w przypadkach, gdy służy do celów własnych jako siedziba).
Ustawodawca zadbał również o przepisy przejściowe w Polskim Ładzie. Podatnicy CIT mogą, nie dłużej niż do 31 grudnia 2022 r. zaliczać do kosztów podatkowych odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, będących odpowiednio budynkami mieszkalnymi, lokalami mieszkalnymi stanowiącymi odrębną nieruchomość, spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu mieszkalnego lub prawem do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, nabytych lub wytworzonych przed 1 stycznia 2022 r. Przepis przejściowy przedłuża podatnikom prawo do amortyzacji lokali i budynków mieszkalnych do końca 2022 r., ale tylko tych, które kupiliśmy lub nabyliśmy przed 1 stycznia 2022.
Przykład: Zakupiono lokal mieszkalny 31 grudnia 2021 r. Można go amortyzować przez rok, czyli do końca 2022 r., według stawki 1,5 proc. Od 2023 roku amortyzacja nie będzie już możliwa. Zakupiono lokal mieszkalny 2 stycznia 2022 r. Nie można amortyzować tego lokalu w ogóle.
Samochód osobowy
Wydatek na zakup samochodu osobowego, podobnie, jak też samochodu ciężarowego, budynku mieszkalnego, niemieszkalnego oraz każdego innego środka trwałego nie może być traktowany jako koszt uzyskania przychodu z powodu zapisu wykluczającego w art. 16 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o CIT, z wyjątkiem sytuacji późniejszego odpłatnego zbycia samochodu.
Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT podatnicy nie mogą – dla celów podatkowych – amortyzować odpisów z tytułu zużycia samochodu osobowego, dokonywanych według zasad określonych w art. 16a-16m ustawy o CIT, w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej kwotę:
- 225 tys. zł – w przypadku samochodu osobowego będącego pojazdem elektrycznym w rozumieniu art. 2 pkt 12 ustawy z 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 110, 1093 i 2269) oraz w przypadku samochodu osobowego będącego pojazdem napędzanym wodorem w rozumieniu art. 2 pkt 15 tej ustawy,
- 150 tys. zł – w przypadku pozostałych samochodów osobowych.
Od 1 stycznia 2026 r. limity przewidziane dla samochodów osobowych mają ulec zaostrzeniu, ograniczeniu zaliczania do kosztów mają podlegać już samochody o wartości przewyższającej kwotę 100 tys. zł, jeżeli emisja CO2 silnika spalinowego samochodu osobowego, określona na podstawie danych zawartych w centralnej ewidencji pojazdów jest równa lub wyższa niż 50 g na kilometr. Samochody o wartości przewyższającej 150 tys. zł będą podlegały ograniczeniom podatkowym, jeżeli emisja CO2 silnika spalinowego samochodu osobowego, określona na podstawie danych zawartych w centralnej ewidencji pojazdów wynosi mniej niż 50 g na kilometr.
Podstawa prawna:
- art. 16 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 1800 ze zm.)